Waarom het ANP mij voor de rechter daagde en dat beter niet had kunnen doen – en wat jij hiervan kunt leren

Iedereen die weleens foto’s van internet plukt voor bijvoorbeeld een website of een account op sociale media: denk goed na voordat je dat doet. Met slimme software laat het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) mensen opsporen die niet betaald hebben voor fotogebruik en dat kan je een schikkingsvoorstel van honderden euro’s opleveren. Als dit je overkomt: betaal niet meteen en zoek goed uit wat je rechten zijn. Ik hoop dat je iets hebt aan mijn ervaringen.

Anderhalf jaar lang had ik een conflict met het ANP. Onderwerp: een ANP-foto op postzegelformaat, die ik in 2017 plaatste bij een stukje op mijn website over een NRC-artikel dat ik geschreven had:

Ik dacht destijds dat bronvermelding voldoende was en had daarom geen licentie afgesloten voor het fotogebruik. Het bedrijf Permission Machine (nu handelend onder de naam Visual Rights Group) achterhaalde dit met software en stuurde mij in opdracht van het ANP begin 2022 een schikkingsvoorstel:



Na de eerste schrik haalde ik de foto offline en stuurde ik het ANP een reactie. Ik gaf aan dat ik bereid was om een vergoeding te betalen voor het fotogebruik, maar dat ik het voorgestelde bedrag exorbitant hoog vond. Het ging immers om een piepkleine foto en ik had, zo vond ik, gewoon een dom foutje gemaakt. Kan gebeuren. Toch?

Hierop kreeg ik deze reactie van Permission Machine: “Bij een auteursrechtelijke schending maakt goede trouw helaas niet uit. Opzet is inzake inbreuken op het auteursrecht niet vereist, de loutere vaststelling van de inbreuk volstaat.”

Invoelend, die ‘helaas’.

Ik besloot het er niet bij te laten zitten en schreef een open brief aan ANP-hoofdredacteur Freek Staps, die hier na te lezen is, inclusief zijn reactie. Via sociale media kreeg ik berichten van mensen die net als ik ooit een brief van Permission Machine ontvingen en zo merkte ik dat veel meer mensen het handelen van het ANP als onrechtvaardig zien. Er zijn al meerdere rechtszaken over gevoerd.

Het lukte mij niet om er met het ANP uit te komen. Onvermurwbaar is het juiste woord.

In augustus 2022 stuurde Permission Machine mij nogmaals een betalingsherinnering. Daarop schreef ik: “Het sturen van herinneringen of het inschakelen van een deurwaarder heeft geen enkele zin. We kunnen het natuurlijk tot een rechtszaak laten komen, maar daar wordt niemand beter van. Ik nodig u nogmaals uit om mij een alternatief financieel voorstel te doen.”

Toen bleef het stil en langzaamaan raakte ik er meer en meer van overtuigd dat het ANP en Permission Machine het dossier gesloten hadden. In de tussentijd kreeg ik van meerdere journalisten het bericht dat ook zij een schikkingsvoorstel hadden ontvangen. Een van hen kreeg een ‘korting’ en betaalde alsnog ruim €400.

En toen vond ik na het hardlopen – we schrijven 4 juli 2023 – plots een dikke enveloppe van een deurwaarder op mijn deurmat. Ze zijn me dus toch niet vergeten, dacht ik direct. Shit. Ik las ‘gedagvaard’ met daaronder mijn naam. Begin augustus, terechtzitting van de kantonrechter. De eis: ruim €600. Een rechtszaak – nee!

Ik kan zeggen: zo’n brief doet wel iets met je. Tegen mijn partner verzuchtte ik die avond dat ik op momenten als deze zo graag nog een kind had willen zijn. Soms haat ik de volwassenenwereld, met haar soms zo pijnlijk tekort aan zachtheid en medemenselijkheid.

(Ik weet dat het ANP en Permission Machine dit stukje ook lezen. Aan jullie: lees voorgaande alinea nog eens, en probeer je nu eens echt open te stellen, hoe moeilijk dat misschien ook is wanneer je menszijn zo verstopt zit onder je juristenwerkelijkheid.)  

Ik besloot snel in actie te komen en constateerde meerdere (suffe) fouten in de dagvaarding:
– de foto was niet ‘tot en met 2022’ op mijn website te zien, maar slechts tot eind januari 2022.
– in tegenstelling tot wat gesteld wordt, had ik de naam van de fotograaf en Hollandse Hoogte (onderdeel van ANP) wél vermeld (zie screenshot).
– het zinnetje “Ondanks inspanningen van Permission Machine kon een minnelijke oplossing niet worden bereikt” is een gotspe.

Opmerkelijk vond ik verder deze passage:



Zonder hier uitgebreid op in te gaan: in het eerste schikkingsvoorstel werden de tarieven van Foto Anoniem nog toegepast. Een extra reden om te zeggen: betaal niet zomaar.

Na uitgebreid wikken en wegen, een aantal slechte nachten en contact met juristen en ervaringsdeskundigen, besloot ik een brief te schrijven aan het ANP en Permission Machine. Bij het ANP richtte ik mij op Robbert Buitenhuis, hoofd fotoverkoop, en hoofdredacteur Freek Staps.  

Ik schreef: dit is niet enkel een juridische kwestie, maar met nadruk ook een moreel-ethische. En ik reageerde uitgebreid op de opbouw van de vordering:



Ik schreef over de onjuistheid van het in de dagvaarding gestelde tarief van €363 voor de licentie. Het ging in dit geval namelijk niet om commercieel, maar om redactioneel gebruik van een foto. En daarvoor gold destijds een heel ander tarief, namelijk €157,30 inclusief btw voor twee jaar (dat is het aantal jaar waarmee het ANP hier rekende).

Bewijsstukken voegde ik bij: een offerte die ik aanvroeg op de dag dat ik de eerste brief van Permission Machine kreeg en een mail waarin ANP Foto later nog eens bevestigde dat het hier ging om een redactionele toepassing:  



Het volgende stukje in mijn brief maakte ik vetgedrukt: “Uit coulance heb ik zojuist, via Rosmalen Gerechtsdeurwaarders B.V., €197,00 overgemaakt. Het betreft €157,30 voor de licentie, plus 25% (dit is conform de jurisprudentie een nette benadering van de schade).

De verhoging van het licentiebedrag met allerlei extra kosten zoals door Permission Machine voorgesteld, is voorbij al het redelijke. Een groot deel van de extra kosten had niet gemaakt hoeven worden als direct in was gegaan op mijn verzoek om er samen uit te komen. Later heb ik dit verzoek nog meermaals herhaald.

Ik hoop dat we deze zaak zo alsnog spoedig op een nette, menselijke wijze kunnen afsluiten, en een rechtsgang en voor het ANP buitengewoon negatieve media-aandacht nog kunnen voorkomen.”

Nog geen dag later ontving ik een mailtje van de deurwaarder: “Conform het verzoek van cliënte sluiten wij het dossier.”

Ik maakte – letterlijk – een sprongetje.

Twee dagen later kreeg ik een onverwachts telefoontje van hoofd fotoverkoop Robbert Buitenhuis. Hij was erg vriendelijk en zei dat het voor beide partijen beter was om het dossier te sluiten. Dat ik in mijn brief schreef dat een grote landelijke krant interesse had getoond om over mijn kwestie te schrijven, heeft hier vast in meegespeeld.

Ondanks dat ik een kleine €200 heb betaald, voelt de finale van deze soap als een kleine overwinning. Ik verdraag geen onrechtvaardigheid en wilde daarom dat het ANP en Permission Machine geen enkele euro aan mij zouden verdienen. Uitkomst is dat de kwestie het ANP vermoedelijk juist honderden euro’s heeft gekost. En wat te denken van de imagoschade.

Als ik de rechtszaak door had laten gaan, had ik misschien wel gewonnen (denk aan het beroep op citaatrecht), maar ik durfde het niet aan. Dat is ergens zonde, maar ik wilde het ANP mij niet nog meer positieve energie laten afnemen.

Ik verwacht dat een groot deel van het door mij betaalde bedrag spoedig op de rekening van de fotograaf in kwestie wordt gestort.

Ondertussen denken verschillende beroepsorganisaties voor fotografen na over een standpunt in deze kwestie, zo heb ik begrepen. Misschien wordt het ook eens tijd voor stevige wetgeving (daarom stuur ik dit stukje ook naar verschillende Kamerleden).

Mocht jij zelf ooit een brief krijgen van Permission Machine/Visual Rights Group, of heb je reeds een schikkingsvoorstel liggen: laat je niet overrompelen, zou ik willen zeggen, en ga niet meteen over tot betaling. Zoek uit hoe ze bij het geëiste bedrag gekomen zijn en welke rechten je hebt (niet compleet, maar interessant artikel), overleg met juristen (zoals deze) en zoek ervaringsverhalen (kijk bijvoorbeeld hier, hier en hier), benader media met je verhaal en publiceer erover op sociale media. Het ANP houdt niet van negatieve aandacht; gebruik dat in je voordeel.

En het beste is natuurlijk om alleen je eigen kiekjes te gebruiken – dan zit je sowieso goed. Daarom, omdat het kan, hierbij een vakantiefoto:



(Wil je citeren uit dit stukje, dan graag mijn naam en website erbij vermelden – dank!)